Sosyal fobi bireylerin diğer insanlarla iletişim içine girerken yaşadıkları kaygı olarak adlandırılabilir. Kişiler topluluk içinde konuşmaktan çekinebilir ve bu konuşmaları yaparken zorlanabilirler. Sosyal fobi ilerlediği zaman kişinin günlük yaşamını önemli ölçüde etkiler hale gelebilir. Bu kişiler yol tarifi sormak, alışverişe çıkmak, ya da birilerine selam vermekte zorlanabilirler. Kişi karşıdaki kişiyle diyaloğa geçmeden önce büyük kaygı ve endişe hisseder.
Sosyal Fobi Nedir?
Bireyin en temel ihtiyaçlarından bazıları da insanlarla iletişim kurmak, karşıdakini dinlemek ve kendini ifade edebilmektir. Ancak bazı insanlar tüm bunları yaparken zorluk çekebilirler. Anksiyete bozukluklarından biri olan sosyal fobide kişi sosyal durumlar karşısında aşırı derecede korku duymaktadır. Dolayısıyla sosyal fobi sosyal ilişkilerin kurulmasını engelleyen bir psikiyatrik rahatsızlıktır. Bu durum kişinin hem özel hem de iş hayatını önemli ölçüde etkileyebilir. Bu kişiler iş görüşmesi yaparken ya da sunum yaparken fazla gerildikleri için kendilerini tam olarak ifade edemeyebilir ve potansiyellerini gösteremeyebilirler.
Sosyal Fobi Belirtileri
Sosyal fobisi olan birey diğerleri tarafından izlenmekten, eleştirilmekten ve yargılanmaktan yoğun bir korku ve kaygı duymaktadır. Aynı zamanda sosyal fobisi olan kişi diğer insanların önünde küçük düşeceğinden, rezil olacağından veya utanç duyacağından endişelenir. Kişiler korkularının yersiz olduğunun farkında olmalarına rağmen henüz gerçekleşmemiş olaylar karşısında bile günlerce kaygı yaşayabilirler. Korkudan kaynaklı olarak kişi sosyal durumlara yoğun stres altında katlanır ya da bu durumlardan kaçınabilir.
Sosyal fobide birey fiziksel ve psikolojik olarak birçok belirti deneyimlemektedir. Fiziksel belirtilerden bazıları;
- Yüz kızarması
- Ağızda kuruluk
- Nefes kesilmesi
- Terleme
- Çarpıntı
- Mide bağırsak sistemlerinde rahatsızlık
- Nefes darlığı
- Titreme
- Kasların gerginleşmesi olarak karşımızda çıkmaktadır.
Psikolojik belirtilerden bazıları ise şunlardır;
- Çevredeki nesneleri uzak veya bulanık görme
- Aklın bulanıklaşması
- Çevrenin olduğundan daha farklı görünmesi
- Çevrede sosyal fobiyi tetikleyecek unsurlar olduğunu düşünerek kaygılanma
- Dikkatin dağılması
- Kontrolü kaybedeceğine yönelik endişe
- Başkaları tarafından negatif değerlendirilme korkusu
- Düşüncede duraksama yaşama
- Önemli olayları hatırlayamama
- Düşünceyi kontrol edememe
Sosyal Fobi Olduğu Nasıl Anlaşılır?
Sossal fobisi olan kişilerin sosyal durumlar ve diğer insanların fikirleri hakkında doğru olmayan inanışları vardır; örneğin, sergiledikleri davranışlar karşısında insanların negatif düşünceler geliştireceklerine inanırlar. Sosyal fobisi olan kişiler genelde kendilerine soru sorulmadan konuşmaz. Soru sorulduğunda da kişi kendi hakkında ayrıntıya girmez ve kısa cevaplar verir. Biri bir şey sorduğu zaman ya da bir şey anlatmaları gerektiği zaman kaygılanırlar. Kaygılandıkları esnada ortaya çıkan terleme, titreme, yüz kızarması gibi belirtilerin başkaları tarafından anlaşılacağından endişe duyarlar.
Sosyal Fobi Neden Olur?
Sosyal fobinin nedenleri arasında genetik, biyolojik süreçler, bilişsel süreçler ve sosyal beceriler gibi bireysel faktörlerin ve ebeveyn etkileri, caydırıcı sosyal deneyimler ve olumsuz yaşam olayları gibi çevresel faktörlerin karmaşık bir etkileşimi vardır. Ayrıca araştırmacılar kültürlerin de sosyal fobiyi etkilediğini göstermektedir.
Son zamanlarda sosyal fobi ile ilgili artış gösteren araştırmalar, bu rahatsızlığın çok fazla görüldüğünü ve sosyal ve mesleki alanlarda önemli zorluklara neden olduğunu göstermektedir. Yine araştırmalara göre toplumun %13’ü sosyal fobiden etkilenmektedir. Sosyal fobinin başlangıç yaşı ise belirlemesi zor olmasına karşın genellikle ergenlik dönemine denk gelmektedir. Cinsiyet açısından bakıldığında ise araştırmalar sosyal fobinin erkeklere kıyasla kadınlarda daha fazla görüldüğünü göstermektedir.
Sosyal Fobi Nasıl Teşhis Edilir?
Kişinin sosyal ortamlardaki yaşadığı huzursuzluk göz önüne alınarak sosyal fobi teşhis edilebilir. Kişi sosyal bir ortama girdiği zaman; rezil olur muyum, şöyle dersem benim hakkımda ne düşünülür, gibi sorulara kendini maruz bırakabilir. Kişi bu içsel çatışmayı yaşarken konuşmaları kaçırabilir ve karşı tarafın söylediklerine odaklanamayabilir. Böylece diyalog gelişemez ve kişi sessizliğe bürünebilir. Kişi neyi nasıl söyleyeceğini bilemediği için daha çok gerilir ve ortamdan uzaklaşmak ister. Sonrasında tanımadığı insanlarla bir arada bulunacağı etkinliklere katılmak istemez ve bu durum kişinin sosyal hayatını önemli ölçüde etkiler. Sosyal fobisi bulunan insanlar için biriyle tanışmak oldukça gergin olabilir. Kişi bu gerginliği hissedeceğini bildiği için insanlarla tanışmaktan olabildiğince kaçınır. Kimi insan bunu tercih ettiğini söylese de insanlarla tanışmama isteği sosyal fobiden kaynaklanabilir. Bazı kişiler bu korkusunun ve gerginliğinin anlamsız olduğunu bilse de bu hislere engel olamayabilir. Bu sebeple sosyal fobi için profesyonel destek almak önem taşır. Sosyal fobi teşhisini alanında uzman kişiler koyar ve tedavi süreci teşhisle birlikte başlar.
Sosyal Fobi Tedavisi
Sosyal fobinin tedavisinde en çok kullanılan yöntem bilişsel davranışçı terapiler ve ilaç tedavisidir.
Bilişsel davranışçı terapilerde uzman bir terapist tarafından sosyal durumlara yönelik maruz bırakma uygulanmakta ve sosyal beceri eğitimi verilerek kaygının azaltılması hedeflenmektedir. Bilişsel yeniden yapılandırma ve problem çözme gibi yöntemleri içeren sosyal beceri eğitiminin özellikle ergenlerde faydalı olduğu gösterilmiştir. Bilişsel davranışçı terapide amaç kişiyi korkularıyla yüzleştirmektir. Kişi bu sayede bu durumla başa çıkma konusunda öz güveni gelişir. Ayrıca birey sosyal ortamlarda daha rahat olmak ve kendine güvenini kazanmak için rol oynama eğitimlerine katılabilir. Bu sayede endişelerine meydan okuyarak yüzleşirler.
Sosyal fobi tedavi edilmediğinde kişinin günlük rutini bozarak okul, iş, sosyal aktiviteler ve ilişkilerini olumsuz yönde etkileyebilir.
