Obsesif Kompulsif bozukluk halk arasında bilinen adıyla Takıntı Rahatsızlığı, obsesyon ve kompulsiyonlarla karakterize olmuş, bireye ciddi anlamda rahatsızlık veren psikolojik bir hastalıktır.
Obsesyon Nedir?
Obsesyon, kişinin iradesi dışında aklına gelen, kişinin bilinçli çaba ve uğraşla zihininden kovamadığı, ısrarlı bir şekilde tekrarlayan ve yoğun huzursuzluk yaratan düşünce, dürtü ya da imajların tamamına verilen isimdir. Bu takıntılara sahip kişiler bunların mantıklarına, ahlak inançlarına, sahip oldukları değer ve düşüncelere ters düştüğünü ancak bunları düşünmekten kendilerini engelleyemediklerini bu nedenlede yoğun stres yaşadıklarını ifade ederler. Genellikle de bu zihinsel uğraşların kişinin günlük işlevselliğini bozacak düzeyde olduğu görülmektedir.
Kompulsiyon Nedir?
Kompulsiyon ise, obsesyonlardan ve obsesyonlarla birlikte gelen huzursuzluktan kurtulmak için bireyin iradesi dışında yaptığı tekrarlayan davranış ya da düşüncelere denir. Kompulsiyonu tekrarlayan ritüllerden ayıran fark ise kişi bu davranışı yapmaktan hoşnut değildir ama kendini yapmak zorundaymış gibi hisseder. Kompulsiyonlar denetlenemez düzeye ulaştığında ise kişinin sıkıntısında ciddi anlamda artış başlar. Kompulsiyonlar dışaran görülen bir davranış olabileceği gibi kişinin zihninde tekrarlayan düşünceler şeklinde de görülebilir.
Obsesif Kompulsif Bozukluk Belirtileri Nelerdir?
Obsesif kompulsif bozukluk (OKB) belirtileri kişiden kişiye göre değişiklik gösterebilir ve tüm bazı kişilerde birkaç belirti yoğun görülürken bazı vakalarda birkaç semptom birden hafif şekilde görülebilir. Yaygın görülen OKB belirtileri şu şekilde sıralanabilir:
- Kıyafetlerinin ya da bedeninin kirleneceğine dair korku duymak
- Çevresindeki cisimleri simetrik tutmaya çalışmak
- Sevdiklerinin ya da kendisinin zarar göreceğine inanmak
- Başka birinin dokunduğu nesneye temas edememek
- Dağınık ortamda, eşyalarının düzeni bozulduğunda stres olma
- Sürekli el yıkamak
- El sıkışma gibi basit eylemlerden rahatsızlık duyma
- Sürekli duş alma isteği
- Sürekli kontrol etme ihtiyacı
- Bir şeyleri sayarak yapma veya sayma
- Kapı, elektrikli alet vs. gibi eşyaları sürekli kontrol etme ihtiyacı
- Bir duayı, bir sözü vs. sürekli tekrarlamak
Obsesif Kompulsif Bozukluk Çeşitleri Nelerdir?
Obsesif Kompulsif Bozukluk kişinin kendisine ve yakınlarına ciddi anlamda rahatsızlık verir. Yapılan son çalışmalarda psikiyatrik rahatsızlıklar arasında dördüncü sırada yer almaktadır ve psikiyatri başvurularının çoğunu bu rahatsızlık oluşturmaktadır.
En sık görülen obsesyonlar,
- Bulaşma obsesyonları
- Saldırganlık obsesyonları
- Biriktirme
- Cinsel içerikli obsesyonlar
- Dini içerikli obsesyonlar
- Simetri/ Düzen obsesyonları
- Somatik Obsesyonlar
En sık görülen kompulsiyonlar ise,
- Temizlenme kompulsiyonları
- Düzenleme/ Sıralama kompulsiyonları
- Kontrol etme kompulsiyonları
- Belirli eşyalarda kaçınma
OKB (Obsesif Kompulsif Bozukluk) Neden Olur?
OKB’nin görülme nedenleri pek çok farklı sebepten kaynaklanabilir. Bu bozukluğun gelişme sebebinin sinir hücrelerinin sağlıklı şekilde uyarılmasını sağlayan serotonin maddesinin yetersiz salgılanması olduğu düşünülmektedir. Öte yandan yakın aile bireylerinde OKB görülen kişilerin OKB geliştirme riski daha yüksektir. Yani genetik alt yapı OKB’ye yatkınlığa sebep olabilir. Farklı sağlık problemleri yaşamak da OKB’ye neden olabilir ve bu bozukluğu tetikleyebilir. Yaygın şekilde görülen OKB nedenleri şu şekilde sıralanabilir.
- Kaygı ve strese neden olan olaylar
- Ciddi psikolojik travmalar
- Tourette sendromu (Tik ve benzeri hareketler)
- Dikkat eksikliği ve hiperaktivite
- Depresyon ya da major depresif bozukluk
- Sosyal kaygı
- Bulimia ya da anoreksiya benzeri yeme bozuklukları
EMDR ile Obsesif Kompulsif Bozukluk Tedavisi
EMDR tedavisi obsesif kompulsif bozukluk tedavisi için kullanılabilen başarılı bir yöntemdir. Bu yöntemin etkilerini gösteren çeşitli vaka çalışmaları vardır ve bunlardan biri 2014 yılında Keenan, Ingham ve Farrel tarafından yapılan bir çalışmadır. Çalışmada 8 OKB’li kişi 5 yıl süresince Bilişsel Davranışçı Terapi almıştır ancak gelişim göstermemiştir. Daha sonraki süreçte ise bu kişilere standart EMDR tedavisi uygulanmıştır. 3 ay süren çalışmalar sonucunda 8 kişiden her birinin OKB’yi aşma konusunda ciddi yol kat ettiği görülmüştür. Takıntı rahatsızlığının tedavisinde, ilaç tedavisine ek olarak psikoterapi uygulamalarının iyileşme süresine katkısının çok büyük olduğu yapılan bilimsel çalışmalarla da desteklenmiştir.
1987 yılında bir klinik psikolog tarafından keşfedilen ve geliştirilen EMDR (eye movement desensitization and reprocessing) Göz Hareketleriyle Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme terapisi son dönemde Obsesif Kompulsif Bozukluğu tedavisinde de etkin bir şekilde kullanılmaktadır. Takıntı rahatsızlığının oluşmasına sebep olabilecek geçmiş yaşantılarından günümüze yansıyan olumsuz inanç, düşünce ve duygularıyla çalışabilen, bilinçdışı süreçleri de işlemlemeyi sağlayan bir terapi yaklaşımıdır. Etkinliği ve yaygınlığı gün geçtikçe artmaktadır.
EMDR Tedavisi Nasıl Uygulanır?
EMDR tedavi modeline göre insan beyni fizyolojik temelli bir sistem kullanarak her yeni deneyimi işler ve bu bilgileri işlevsel olacak şekilde kullanılabilir hale getirir. Duyu organları ile algılanabilen ses, koku gibi bilgileri ve korku gibi hislerin anı ağları ile işlendiği ve bütünleştiği EMDR modelinin savunusudur. Beyin tüm bu bilgileri gelecekteki düşünce ve hareketleri oluşturmak için depolar. Beyindeki bu depolama sistemi öğrenme ve deneyimleme yoluyla doğru şekilde çalıştığında kişi normal tepkiler verebilir ve OKB gibi bozuklukların görülme riski düşer. Ancak hayatta yaşanabilecek, kaza, taciz, doğal afet ve benzeri olumsuzluklar kişi için travmatik deneyimlerdir ve bu durumda beyin aldığı bilgileri farklı şekilde işleyebilir ve kişinin bozukluk olarak adlandırılan tepkiler vermesine, davranışlar sergilemesine neden olabilir. Uygulanan terapide kişiye çift yönlü uyarım verilir ve zihindeki olumsuz anılara ulaşılır, uyaran verme yolu ile uygulanan bu yöntemde kötü anıların yerine daha olumlu anıların alması için çalışmalar yapılır. Göz hareketleri ile duyarsızlaştırma ve yeniden işleme terapisi olan EMDR tedavisi kişinin bu tip olumsuzluklarla ilişkisini kesmesini, gelişmesini ve OKB gibi durumları aşmasını sağlayabilir.
