Anksiyete bozuklukları bütün psikiyatrik bozukluklar arasında en yaygın görülen psikiyatrik rahatsızlıklardan biri olarak karşımıza çıkar. Yapılan araştırmalar yetişkinlerin % 31,2’sinin hayatlarının bir döneminde anksiyete bozukluğu belirtileri deneyimlediklerini göstermiştir. Bununla birlikte kadınlarda görülme ihtimali erkeklere oranla daha fazladır. Aynı zamanda anksiyete bozukluklarının diğer psikiyatrik rahatsızlıklarla birlikte görülme ihtimali de fazladır.
Anksiyete Nedir?
Anksiyete (kaygı), bir tehdit veya endişe kaynağına karşı duyulan bir korku, gerilim, kaygı durumudur. İnsanların birçoğu herhangi bir yaşam olayı öncesinde, sırasında ya da sonrasında kaygı yaşadığını dile getirmelerine rağmen kaygı kelimesini stres, korku ya da fobi gibi kavramlarla karıştırabilmektedirler. Kaygı, kişinin kendi yetersizliğine odaklanarak zorlayıcı bir yaşam deneyimi karşısında olumsuz sonuçlar üzerinde düşünmesi olarak belirtilebilir.
Temel duygulardan biri olan kaygı, insanların tehlikeyle baş edebilmesini sağlaması açısından uyumsal ve koruyucu bir işleve sahiptir. Kaygı kişinin ruhsal gelişimini pozitif anlamda etkileyen uyum sağlayıcı özelliğinin yanı sıra süresi ve şiddeti aşırı olduğunda kişileri engelleyerek insanların hayatlarında belirgin aksamalara sebep olabilir. Kaygı işlevselliği ve uyumu bozmaya başladığında bir bozukluk olarak nitelendirilir ve tedaviyi gerektirir.
Kaygı duygusunda genellikle tetikleyici bir unsur yoktur ve bu özelliği ile korkudan ayrılır. Gözlenebilen bir tehlikenin varlığında ortaya çıkan korku, kaçma ve sakınma gibi davranışlar ile ilişkiliyken kaygıda kaçınılmaz ve kontrol edilemez olarak algılanan bir tehlike algısı mevcuttur.
Anksiyete Bozukluğu Nasıl Geçer?
Anksiyete bozukluğunun geçmesinde pek çok terapi yaklaşımı işe yarasa da araştırmalar sıklıkla bilişsel davranışçı terapilerin etkinliği üzerinde durmaktadır. Özellikle fobiler ve bazı kaygı bozukluklarının tedavisinde maruz bırakma yöntemi gibi davranışsal müdahaleler kullanılırken; bilişsel tedaviler ise kişilerin korku ve kaygıları ile ilgili olumsuz inançları sorgulatan müdahaleleri içerir. Danışanın ihtiyaç duyması halinde ise ilaç tedavisi (farmokoterapi) ve psikoterapi birlikte uygulanabilmektedir.
Anksiyete Bozukluğu Belirtileri
Anksiyete, her insanda bir miktar var olan, biyolojik koruma sistemimizin bir parçasıdır. Ancak ortada bir tehlike yokken ortaya çıkıp uzun süre devam eden bir kaygı patolojik olarak değerlendirilebilir. Patolojik anksiyete kişilerarası ilişkilerde bozulmalara sebep olup mesleki ve aile yaşamını olumsuz anlamda etkilemeye başlar. Anksiyete bozukluğu tanısı alan bireylerde aynı zamanda genel bir huzursuzluk, gergin duruş, çabuk sinirlenme, yerinde duramama gibi davranışlar görülebilmektedir.
Anksiyete Bozukluklarının Türleri
Anksiyete türlerinin hepsinde gerçekçi olmayan fazlaca strese ve işlevsellikte bozulmaya sebep olan yoğun bir kaygı ve/veya korku gözlenmektedir. Kaygı bozuklukları altında toplanan kaygı ve korku ile ilişkili psikolojik rahatsızlıklar şu şekildedir:
Yaygın anksiyete bozukluğu: Yaygın anksiyete bozukluğu, kişinin sürekli yaşadığı aşırı kaygı ve endişe durumudur. Belirgin bir tehdit durumu olmasa bile kişinin tedirgin hissetmesi hali yaşanır. Bu endişe gerçekçi değildir ve buna rağmen kişinin günlük hayatı olumsuz etkilenir. Fiziksel olarak belirtilere de yol açabilir. Kaslarda gerginlik, titreme, mide sorunları, baş ağrısı, uykusuzluk şikayetleri sık görülür. Zihinsel olarak odaklanma güçlüğü yaşanabilir. Endişelerin artacağı ortamlardan ve etkinliklerden kaçınma durumu meydana gelebilir.
Özgül fobi: Özgül bir nesne ya da durumla ilgili olarak belirgin bir korku ya da kaygı duyma söz konusudur. Kişi fobi kaynağı nesne ya da durumdan etkin bir şekilde kaçınır.
Panik bozukluk: Yineleyen, beklenmedik panik ataklar ve başka panik atakların olacağı veya bunların olası sonuçlarıyla ilgili olarak sürekli bir kaygı duyma ile karakterizedir.
Sosyal anksiyete bozukluğu: Çoğunlukla sosyal ortamlar veya aktiviteler sırasında yoğun bir kaygı hissi gelir. Kişi başkalarıyla etkileşimde bulunurken eleştirilme veya reddedilme korkusu yaşar.
Travma sonrası stres bozukluğu: Travmatik bir olay sonrasında bu olayla ilişkili olarak yineleyen sıkıntı verici düşüncelerin varlığı, kaçınma ve irkilme tepkileri ile karakterizedir.
Anksiyete bozuklukları tedavi edilebilir mi?
Anksiyete bozukluklarının tedavisi, alanında uzman ruh sağlığı çalışanları tarafından takip edilmelidir. Anksiyete bozukluklarında uygun tedavi yaklaşımları ile kişinin eski iyi oluş haline dönmesi mümkündür.
Anksiyete bozuklukları tehlikeli midir?
Anksiyete bozukları özellikle kişide şiddetli bir biçimde görüldüğü zaman ve tedavi edilmedikleri takdirde günlük hayatı ciddi şekilde olumsuz olarak etkileyebilir.
Anksiyete bozuklukları nasıl hissettirir?
Anksiyete bozukluğu olan kişiler, çok uzun süre yoğun bir şekilde kaygı ve korku hissederler. Ortada endişelenecek bir durum olmadığında bile endişe duyarlar.
Anksiyete bozuklukları kaç yaşında başlar?
Anksiyete bozukları her yaşta ortaya çıkabileceği gibi genellikle 15-20 yaşlar arasında ortaya çıkar.
Anksiyetenin temelinde ne yatar?
Anksiyetenin temelinde fiziksel veya psikolojik olarak bir tehdit veya tehlike algısı vardır.
